Skortar på nye tiltak for ein giftfri kvardag

22. mai, 2025

Forbrukarrådet er skuffa over at regjeringa ikkje aukar innsatsen i den nye handlingsplanen for eit giftfritt miljø. – Her manglar både nye tiltak og handlekraft for å gi forbrukarane den tryggleiken dei har krav på.

Ambisjonen med den nye handlingsplanen er at norske forbrukarar skal sikrast trygge produkt, frie for skadelege kjemikaliar. Likevel vidareførar regjeringa i hovudsak arbeidet dei allereie gjer, utan nye verkemiddel eller tydelege forpliktingar.

Det bekymrar Forbrukerrådet.

– Denne planen er altfor lite, altfor seint. Regjeringa anerkjenner sjølv at dei ikkje sikrar oss trygge produkt i dag, men vel likevel å lene seg tilbake og vente på EU. Når skal dei ta ansvar og setje opp tempoet?, spør direktør Inger Lise Blyverket.

I handlingsplanen viser regjeringa til dei felleseuropeiske reguleringane av kjemikaliar, og at desse er under stadig utvikling. Samtidig florerar det av farlege stoff i produkt hos norske forbrukarar – og i kroppane våre.

– Forbrukarane må kunne stole på at vanlege produkt som matemballasje, klede og kosmetikk ikkje inneheld farlege kjemikaliar, uavhengig av om dei er kjøpte på nett eller i butikk. Det kan dei ikkje i dag. I denne planen manglar det både på nye tiltak og nasjonal handlekraft for å gi forbrukarane den tryggleiken dei har krav på, seier Blyverket.

Viktig å forby heile stoffgruppar

Dagens kjemikalieregelverk regulerar hovudsakleg eitt og eitt stoff. Det gjer at produsentar kan omgå reglane ved å erstatte eitt stoff med eit nesten likt stoff som enno ikkje er regulert. Det er mellom anna derfor det finst over 10 000 ulike variantar innanfor den skadelege stoffgruppa PFAS.  

Eit positivt element i handlingsplanen er at det blir presisert at det framover blir særleg viktig å jobbe for å forby heile stoffgruppar. Korleis dette skal gå føre seg, skriv regjeringa likevel lite om.

Danmark har nyleg vedteke eit nasjonalt forbod mot PFAS i klede, sko og impregneringsspray. Dette blir gjort parallelt med arbeidet for eit totalforbod i EU.

– Noreg har det same nasjonale handlingsrommet, men bruker det ikkje. Det er skuffande at regjeringa ikkje visar meir handlekraft, meiner forbrukardirektøren.

Saknar tydeleg innsats mot cocktaileffekten

I den førre handlingsplanen påpeika regjeringa at det trengst meir kunnskap om korleis samtidig eksponering for ulike stoff kan auke risikoen for forbrukarar – den såkalla cocktail-effekten. Dette vart framheva som noko som må takast omsyn til i arbeidet med regelverket.

I den nye planen er fokuset tona ned, og det blir berre vist til at dette er omtalt i EUs kjemikaliestrategi.

– Det er eit tydeleg steg tilbake. Dagens kjemikalieregulering tek i alt for liten grad høgd for cocktaileffekten. Så lenge vi ikkje veit korleis dei ulike stoffa vi blir eksponerte for, verkar saman, er det fare for fleire skjulte helserisikoar. Det gjer ei føre-var-tilnærming endå viktigare, seier Inger Lise Blyverket.